आयल निगम पुसमै दुई अर्ब ३२ करोड नाफा कमाउँदै : तर, उपभोक्तालाई अझै पेट्रोल प्रतिलिटर १४.६६ र मट्टीतेल ४३.७९ रुपैयाँ महँगोमा बेच्दै - सरकारी सात अर्ब ऋण र आइओसीलाई तिर्नुपर्ने ११ अर्ब बक्यौता भएकाले तत्काल मूल्य घटाउन नसकिएको निगमको तर्क - तर, निगमले क्रमश

गर्नुपर्छ ।’

तर, निगम भने एक वर्षअघि अन्तर्राष्ट्रिय बजारमा कच्चा तेलको मूल्य ह्वात्तै बढ्दा पनि मूल्य समायोजन गर्न नपाउँदा लागेको ऋण तिर्न अहिले अन्तर्राष्ट्रिय बजारमा मूल्य घटे पनि नेपाली बजारमा नघटाइएको तर्क गर्छ । डेढ वर्षदेखिको १८ अर्ब बक्यौता र ऋण तिर्न बाँकी रहेको निगमका प्रवक्ता विनीतमणि उपाध्यायले बताए । ‘महँगोमा तेल किनेर सस्तोमा बिक्री गर्दाको बक्यौता र ऋण गरेर अझै १८ अर्ब तिर्न बाँकी छ । तेल किन्दा लागेको ऋण तेल बेचेरै तिर्नुपर्ने बाध्यताका कारण अहिले मूल्य घटाउन नसकिएको हो,’ उनले भने ।

जनतालाई मार पारेर बक्यौता र ऋण तिर्दै निगम
गत कात्तिकसम्म निगमको बक्यौता र ऋण २३ अर्ब थियो । त्यसयता अन्तर्राष्ट्रिय बजारमा कच्चा तेलको भाउमा निरन्तर गिरावट आउँदा निगमले नेपाली बजारमा मूल्य स्थिर राख्ने वा सामान्य दरमा मात्रै घटाउने गर्दै आएको छ । सो नाफा आर्जनको रकम बक्यौता र ऋण तिर्न प्रयोग भइरहेको निगमका नायब प्रबन्ध निर्देशक नागेन्द्र साहले बताए । १ देखि १५ पुससम्मको एक अर्ब ३२ करोड नाफाबाट निगमले आइओसीको बक्यौता ११ अर्बमा झारेको उनले बताए । 

‘हामीले तेल किन्नका लागि राष्ट्रिय वाणिज्य बैंकबाट लिएको तीन अर्ब ऋण तिरेका छौँ,’ साहले भने, ‘त्यस्तै, आइओसीको बक्यौता पनि किस्ता–किस्तामा भुक्तानी भइरहेको छ । १ देखि १५ पुससम्मको एक अर्ब ३२ करोड नाफा बुझाएपछि आइओसीको बक्यौता ११ अर्बमा झरेको छ भने सरकारी ऋण सात अर्बमा झरेको छ ।’ उनका अनुसार यसअघि कात्तिकमा आइओसीको बक्यौता १९ अर्ब ११ करोड र सरकारी तथा वाणिज्य बैंकको ऋण १० अर्ब पुगेको थियो ।

पछिल्लो समय आयल निगमले मासिक चार किस्तामा इन्धनको मूल्य भुक्तानी गर्न थालेको छ । पहिले प्रत्येक महिनाको ८ र २३ तारिखमा आइओसीलाई तेल खरिदको रकम भुक्तानी गर्ने गरेकोमा अहिले ठूलो रकम बक्यौता रहेपछि चार किस्तामा पैसा पठाउन थालेको हो । प्रत्येक किस्तामा पैसा पठाउँदा तेल किनेको पैसासहित बक्यौताको सीमित रकमसमेत जोडेर पठाउने गरिएको निगमको भनाइ छ ।

आयल निगमका अनुसार बक्यौताको सात प्रतिशत ब्याजदर तोकिएको छ । डेढ वर्षयता यस्तो ब्याज मात्रै ५२ करोड रुपैयाँ पुगिसकेको छ । ‘बक्यौता जतिसक्दो छिटो तिर्न पाइयो भने ब्याजको भार पनि उपभोक्ता मूल्यमा कम पर्छ । त्यसैले पनि हामीले अति हतार गरेका हौँ,’ निगमका एक अधिकारीले भने ।

पुस महिनाको नाफा हेर्दा मूल्य घटाउनुपर्ने दबाब महसुस भएको छ: तोयम राया, सचिव उद्योग, वाणिज्य तथा आपूर्ति मन्त्रालय
केही समययता आयल निगम निरन्तर नाफामा गइरहेको छ । तर, सञ्चित नोक्सानी भने १८ अर्ब रुपैयाँ छ । यति धेरै घाटा भएका वेला पनि हामीले केही समयअघि पेट्रोल, डिजेल र मट्टीतेलको मूल्य प्रतिलिटर तीन–तीन रुपैयाँका दरले घटाएका छौँ ।

पुसको नाफाको दर हेर्दा अझै मूल्य घटाउनुपर्ने दबाब महसुस भएको छ । मूल्य थोरै–थोरै गरेर घटाई उपभोक्तालाई पनि राहत दिने र बक्यौता रकम पनि तिर्दै जाने रणनीतिमा जानुपर्ने देखिएको छ । आयल निगम उपभोक्ताहितकै लागि स्थापना भएको संस्था भएकाले मूल्य घटाएर राहत दिनुपर्ने कुरामा सहमत छु । तैपनि ठूलो रकम बक्यौता भएकाले आमउपभोक्ताले अपेक्षा गरेअनुसारको निर्णय गर्न सकिएको छैन । 

धेरै नाफा हुँदासमेत मूल्य नघटाउनु उपभोक्तामाथि बेइमानी हो, सरकारले हस्तक्षेप गर्नुपर्छ : माधव तिमिल्सिना, अध्यक्ष, उपभोक्ता अधिकार अनुसन्धान मञ्च
हिजोका दिनमा आयल निगम चर्को घाटामा हुँदा मूल्य बढाउनुलाई आमउपभोक्ताले स्विकारेकै हो । तर, अहिले धेरै नाफा हुँदासमेत विगतको घाटालाई देखाएर मूल्य नघटाउनु आमउपभोक्तामाथि बेइमानी हो ।

निगमले सधैँ घाटाको गीत गाएर बस्नुभन्दा आफ्ना खर्चका शीर्षक कटौती गर्ने, मितव्ययी आर्थिक नीति अवलम्बन गर्नेलगायत माध्यमबाट उपभोक्ता हितलाई ध्यान दिनुपर्छ । निगमले मूल्य घटाउन आनाकानी गर्छ भने सरकारले हस्तक्षेप गरेर भए पनि मूल्य नियन्त्रण गरी उपभोक्तालाई राहत दिन अग्रसर हुनुपर्छ । अहिले मूल्य नघटाई बस्नु उपभोक्तामाथि अपराध गर्नु हो ।